Polskie Parki Narodowe

Park narodowy – obszar chroniony ze względu na swoje walory, głównie przyrodnicze. W Polsce w brzmieniu Ustawy o ochronie przyrody z 2004 r. "obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe. Park narodowy tworzy się w celu zachowania różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej i walorów krajobrazowych, przywrócenia właściwego stanu zasobów i składników przyrody oraz odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, siedlisk zwierząt lub siedlisk grzybów".

Zasoby przyrodnicze parków narodowych zalicza się do strategicznych zasobów naturalnych Polski zgodnie z art. 1 pkt 5 ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju.

Na terenie województwa małopolskiego znajduje się 6 parków narodowych:

Babiogórski Park Narodowy
Gorczański Park Narodowy
Magurski Park Narodowy
Ojcowski Park Narodowy
Pieniński Park Narodowy
Tatrzański Park Narodowy

Działalność

Powierzchnia parków narodowych podzielona jest na obszary różniące się zastosowaniem odrębnych metod ochrony przyrody. Wyróżnia się obszar ochrony ścisłej, czynnej i krajobrazowej.

Na obszarach graniczących z parkiem wyznacza się otulinę parku narodowego. W otulinie może być utworzona strefa ochronna zwierząt łownych, niepodlegająca włączeniu do obwodów łowieckich. Teren parków narodowych udostępniony jest do zwiedzania, lecz ruch turystyczny może się tu odbywać wyłącznie w wyznaczonych obszarach, szlakach, drogach, ścieżkach.

Parki narodowe finansowane są z budżetu centralnego. Zarządzają nimi dyrektorzy, a organem doradczym jest Rada Parku. Do 30 kwietnia 2004 parki były nadzorowane przez Krajowy Zarząd Parków Narodowych. Od 1 maja 2004 jego obowiązki przejęło Ministerstwo Środowiska – Departament Leśnictwa, Ochrony Przyrody i Krajobrazu a od 19 stycznia 2007 Samodzielny Wydział ds. Obszarów Natura 2000 i Parków Narodowych. Po powstaniu GDOŚ i RDOŚ 15 października 2008, zadania wynikające z nadzoru Ministra Środowiska nad parkami narodowymi wypełnia Departament Ochrony Przyrody Ministerstwa Środowiska.

W polskich parkach narodowych prowadzone są liczne programy badawcze. Parki odgrywają istotną rolę w edukacji ekologicznej społeczeństwa. Na terenie parków narodowych możliwe jest zwiedzanie oraz turystyka i udostępniają one dobrze rozwiniętą infrastrukturę turystyczną. Wiele z nich posiada specjalnie przygotowane szlaki i centra dydaktyczne oraz muzea przyrodnicze.

Natura 2000

Natura 2000 – program utworzenia w krajach Unii Europejskiej wspólnego systemu (sieci) obszarów objętych ochroną przyrody. Podstawą dla tego programu są dwie unijne dyrektywy: Dyrektywa ptasia i Dyrektywa siedliskowa (Habitatowa). Celem programu jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone w skali całej Europy. Wspólne działanie na rzecz zachowania dziedzictwa przyrodniczego Europy w oparciu o jednolite prawo ma na celu optymalizację kosztów i spotęgowanie korzystnych dla środowiska efektów. Jednolite prawo powinno ułatwić współdziałanie wielu instytucji zajmujących się ochroną przyrody stale i tych dla których jest to działanie oboczne. Zadanie i cel rangi europejskiej powinno łatwiej uzyskać powszechną akceptację społeczną, tym bardziej że poszczególne kraje członkowskie są zobowiązane do zachowania na obszarach wchodzących w skład sieci Natura 2000 walorów chronionych w stanie nie pogorszonym, co wcale nie musi wykluczać ich gospodarczego wykorzystania.

1. Babiogórski Park Narodowy
Logo	Utwo- rzony	Obszar km²	Uwagi
	1954	33,90	Znajduje się on w Polsce południowej, w powiecie suskim i nowotarskim (województwie małopolskim) przy granicy ze Słowacją. Po słowackiej stronie istnieje park krajobrazowy "Horná Orava". Obejmuje północną i południową stronę masywu Babiej Góry włączając najwyższy szczyt Beskidu Żywieckiego – Diablak (1725 m n.p.m.).
2. Białowieski Park Narodowy
	1932	105,17	Położony w północno-wschodniej części Polski, w województwie podlaskim, utworzony z Nadleśnictwa Rezerwat jako Park Narodowy w Białowieży. Drugi po Pienińskim Parku Narodowym park narodowy w Polsce i jeden z pierwszych w Europie. Znany z ochrony najlepiej zachowanego fragmentu Puszczy Białowieskiej, ostatniego w Europie fragmentu lasu pierwotnego oraz liczącej kilkaset sztuk, największej na świecie wolnościowej populacji żubra.
3. Biebrzański Park Narodowy
	1993	592,23	Jeden z 23 parków narodowych Polski, utworzony 9 września 1993. Największy park w Polsce o powierzchni 592,23 km², położony na terenach Kotliny Biebrzańskiej w województwie podlaskim. Obejmuje dolinę Biebrzy począwszy od jej źródeł, a skończywszy na ujściu do Narwi. Niemal cały bieg rz. Biebrzy znajduje się na terenie parku (ok. 155 km).
4. Bieszczadzki Park Narodowy
	1973	291,96	Jeden z 23 polskich parków narodowych obejmuje najciekawsze pod względem krajobrazowym i przyrodniczym partie górskie Bieszczadów. Ścisłą ochroną objęto 184,25 km² w tym cały obszar połonin. W skład parku wchodzą: grupa szczytów gniazda Tarnicy i Halicza z Szerokim Wierchem, Bukowym Berdem, Krzemieniem, Rozsypańcem i Połoniną Bukowską,Połonina Caryńska, grupa Wielkiej Rawki i pasmo Połoniny Wetlińskiej i Smereka oraz grupa Wielkiej Rawki z pasmem granicznym aż po Rabią Skałę.
5. Park Narodowy „Bory Tucholskie”
	1996	46,13	Znajduje się na terenie województwa pomorskiego, w powiecie chojnickim, w granicach gmin Chojnice i Brusy.Obszar parku obejmuje jedynie 1,9% całkowitej powierzchni leśnej Borów Tucholskich. Dominują siedliska borowe. W obrębie parku znajduje się 21 jezior, z których największe i najgłębsze to Jezioro Ostrowite (272 ha). Siedem z nich jest ze sobą połączone i tworzy ciąg nazwany Strugą Siedmiu Jezior, stanowiący niewielką rzekę o długości 13,9 km. Cztery jeziora – Wielkie Gacno, Małe Gacno, Nierybno i Głuche – to jeziora lobeliowe.
6. Drawieński Park Narodowy
	1990	113,42	Park położony jest w północno-zachodniej Polsce, na Równinie Drawskiej, w kompleksie Puszczy Drawskiej, na terenie trzech województw: ubuskiego, zachodniopomorskiego i wielkopolskiego. Lasy na terenie Parku zajmują 83% powierzchni. W większości są to lasy bukowe i dębowo-bukowe, a także bory sosnowe. Ponadto 10% powierzchni wodnej Parku zajmują jeziora wraz z rzekami. Główne rzeki to: Drawa i Płociczna. Jeziora: 20 zbiorników wodnych, w tym unikatowe w skali kraju, Jezioro Czarne. Największe Jezioro Ostrowiec. W Parku znajduje się 20 obszarów ochrony ścisłej.
7. Gorczański Park Narodowy
	1981	70,30	Obejmuje centralne pasmo Gorców, m.in. masywy Turbacza i Gorca. Puszcza karpacka jest największym naturalnym bogactwem tych gór. Najmniej zmienione przez człowieka są dolnoreglowe lasy mieszane, zwane buczyną karpacką. Najwyższe wzniesienia porasta bór świerkowy, zajmujący piętro regla górnego. Na rozległym obszarze drzewa dożywają sędziwego wieku i obumierają, ustępując miejsca młodemu pokoleniu.
8. Park Narodowy Gór Stołowych
	1993	63,40	Park jest położony na terenie Sudetów Środkowych na południowym zachodzie ziemi kłodzkiej, przy granicy polsko‐czeskiej. Górami Stołowymi nazywana jest znajdująca się na terytorium Polski południowo‐zachodnia część rozległej, piaskowcowej płyty wypełniającej Nieckę Śródsudecką, pomiędzy Karkonoszami, a Górami Bystrzyckimi i Orlickimi. Czeski jej fragment nosi nazwę Broumovska Vrchovina i również objęty jest ochroną.
9. Kampinoski Park Narodowy
	1959	385,48	Obejmuje tereny Puszczy Kampinoskiej, która jest pozostałością po Puszczy Mazowieckiej w pradolinie Wisły, w zachodniej części Kotliny Warszawskiej. Wydmy powstałe w pradolinie Wisły i obszary bagienne są najbardziej charakterystycznymi elementami tutejszego krajobrazu. Wydmy Parku uważane są za najlepiej zachowany kompleks wydm śródlądowych w skali Europy. Tak kontrastowe środowiska sprzyjają różnorodności świata roślin i zwierząt. Bagna porośnięte są roślinnością łąkową, turzycami, zaroślami i lasami bagiennymi, do których należą występujące w Parku lasy olsowe i łęgowe.
10. Karkonoski Park Narodowy
	1959	55,80	Park znajduje się w południowo-zachodniej części kraju przy granicy państwowej z Czechami w Sudetach Zachodnich i obejmuje szczytowe partie Karkonoszy z głównym szczytem Śnieżką. Ponadto w obręb Karkonoskiego Parku Narodowego wchodzą dwie enklawy: Wodospad Szklarki i Chojnik. Park charakteryzuje się bogatą i urozmaiconą rzeźbą - grupy skał o fantastycznych kształtach, rumowiska skalne, gołoborza, cyrki polodowcowe i jeziora górskie, liczne źródła i potoki.
11. Magurski Park Narodowy
	1995	194,39	Park leży na granicy województw małopolskiego i podkarpackiego w samym sercu Beskidu Niskiego. Swoim zasięgiem obejmuje górne dorzecze Wisłoki oraz pasmo Magury Wątkowskiej, który jest fragmentem głównego grzbietu karpackiego. Jest jednym z dwóch parków narodowych na Podkarpaciu. W parku dominują ekosystemy leśne, które zajmują 18531 ha.
12. Narwiański Park Narodowy
	1996	68,10	Park znajduje się w północno-wschodniej Polsce, w województwie podlaskim, na zachód od Białegostoku, pomiędzy miejscowościami Suraż i Rzędziany, na obszarze Nizinie Północnopodlaskiej w Dolinie Górnej Narwi. Narew na obszarze parku ma charakter rzeki anastomozującej, tworząc mozaikowy układ rozlewisk, siedlisk lądowych i bagiennych - nadaje jej to unikatowy charakter.
13. Ojcowski Park Narodowy
	1956	21,46	Znajduje się on w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim. Leży w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej i obejmuje: środkową część Doliny Prądnika, część Doliny Sąspowskiej wraz z przyległymi częściami wierzchowiny jurajskiej. Jest najmniejszym z polskich parków narodowych.
14. Pieniński Park Narodowy
	1932	23,46	Pieniński Park Narodowy zajmuje najcenniejsze pod względem krajobrazowym i przyrodniczym obszary Pienin Właściwych: Masyw Trzech Koron, Pieniny Czorsztyńskie, Pieninki, Przełom Dunajca. Z Pienin Spiskich włączone zostały w obszar parku tylko Zielone Skałki. Ma najwyższy wśród wszystkich polskich parków narodowych wskaźnik nasilenia ruchu turystycznego w przeliczeniu na 1 ha powierzchni. Dla turystów udostępniono 35 km szlaków. Zalicza się do nich również stanowiący atrakcję na skalę europejską spływ tratwami przełomem Dunajca.
15. Poleski Park Narodowy
	1990	97,62	Położony w województwie lubelskim, w polskiej części Polesia. Obejmuje liczne bagna, torfowiska i jeziora krasowe oraz naturalne kompleksy leśne z bogactwem flory i fauny, znajdujące się na Równinie Łęczyńsko-Włodawskiej. Obszar parku jest równinny, silnie podmokły, na którym procesy formowania się dolin rzecznych jeszcze prawie się nie zaznaczyły. Jego powierzchnia jest płaska, z dużą ilością jezior, stawów, bagien i torfowisk. Prawie cały teren parku zajmują równiny torfowe. Jedynie w części środkowej, w okolicy Woli Wereszczyńskiej, wznosi się niewysoki, płaski garb wapienny. W południowej części widoczny jest niewielki garb kredowego podłoża, oddzielający centralną część obszaru chronionego od basenu Jezior Uściwierskich. Z kolei na północy tereny te ogranicza ciąg moren z okresu zlodowacenia środkowopolskiego. Na terenie parku można podziwiać namiastkę tundry lub lasotundry, wysuniętą najdalej na południowy zachód w Europie
16. Roztoczański Park Narodowy
	1974	84,82	Położony w środkowo-wschodniej części Polski, na Roztoczu w województwie lubelskim, obejmując najcenniejsze przyrodniczo obszary Roztocza. Park obejmuje część Roztocza Środkowego, które tworzą głównie skały górnokredowe. W jego strefie krawędziowej występują utwory trzeciorzędowe, a w dolinach piaski czwartorzędowe.
17. Słowiński Park Narodowy
	1967	215,72	Jest położony w środkowej części polskiego wybrzeża, w województwie pomorskim. Obejmuje Mierzeję Łebską, Nizinę Gardeńsko-Łebską, morenę czołową z najwyższą kulminacją 115 m n.p.m. na wzgórzu Rowokół oraz szereg jezior: Łebsko, Gardno, Jezioro Dołgie Wielkie i Dołgie Małe.
18. Świętokrzyski Park Narodowy
	1950	76,26	Park położony jest w centralnej części Gór Świętokrzyskich i obejmuje: pasmo Łysogór (z najwyższym szczytem Łysicą 612 m n.p.m. i Łysą Górą ( 595 m n.p.m.), część Pasma Klonowskiego (z górami Psarską i Miejską), Doliny Wilkowskiej i Doliny Dębniańskiej, a także trzy eksklawy – Górę Chełmową, Las Serwis i Skarpę Zapusty.
19. Tatrzański Park Narodowy
	1954	211,87	Tatry to jedyne w Polsce góry o charakterze alpejskim, jedyne w Polsce miejsce gdzie żyją kozice i świstaki. Żaden z polskich parków narodowych ani regionów geograficznych nie posiada też tak swoistej flory. Dla ok. 200 gatunków roślin naczyniowych Tatry są jedynym miejscem występowania w Polsce.
20. Park Narodowy „Ujście Warty”
	2001	80,74	Obejmuje rozlewiska u ujścia rzeki Warty do Odry, wytwarzane w dużej mierze przez rzekę Postomię. Park został założony dla ochrony unikatowych terenów podmokłych, rozległych łąk i pastwisk, które są jedną z najważniejszych w Polsce ostoją ptaków wodnych i błotnych. Na terenie Parku stwierdzono obecność 245 gatunków ptaków, w tym 174 lęgowych.
21. Wielkopolski Park Narodowy
	1957	75,83	Położony nad Wartą, na południe od Poznania, w trójkącie miast Luboń-Stęszew-Mosina. W Parku utworzono 18 obszarów ochrony ścisłej o łącznej powierzchni 260 ha. Chronią one rozmaite formy krajobrazu polodowcowego oraz najbardziej naturalne zbiorowiska roślinne, a także związane z nimi zwierzęta.
22. Wigierski Park Narodowy
	1989	149,99	Jeden z największych parków narodowych w Polsce. Wigierski Park Narodowy położony jest na północnym skraju Puszczy Augustowskiej, największego, zwartego kompleksu leśnego na Nizinie Środkowoeuropejskiej, który wraz z lasami na terytorium Litwy i Białorusi pokrywa obszar około 300 tysięcy hektarów. Geograficznie Park leży w granicach Pojezierza Litewskiego i obejmuje fragmenty trzech mezoregionów: Pojezierza Zachodniosuwalskiego, Pojezierza Wschodniosuwalskiego i Równiny Augustowskiej. Prawie cały obszar Wigierskiego Parku Narodowego leży w środkowej części dorzecza rzeki Czarna Hańcza, dopływu Niemna.
23. Woliński Park Narodowy
	1960	109,37	Park narodowy w woj. zachodniopomorskim, w środkowo-zachodniej części wyspy Wolin, pomiędzy Zatoką Pomorską i Zalewem Szczecińskim. Dominującym krajobrazem jest pasmo wzniesień moreny czołowej graniczące z morzem i zalewem (Pasmo Wolińskie i Pagórki Lubińsko-Wapnickie). Najwyższe aktywne klify osiągają wysokość 95 m. Fauna wyspy jest bardzo zróżnicowana i bogato reprezentowana przez gatunki rzadkie. Przez Wolin przebiega główny szlak przelotu ptaków wzdłuż wybrzeża Bałtyku.